Kernwaarden geven richting aan gedrag en besluitvorming binnen maatschappelijke organisaties. Ze vormen het moreel kompas en versterken samenhang, vertrouwen en herkenbaarheid. Door kernwaarden zorgvuldig te ontdekken, te formuleren en te vertalen naar concreet gedrag, worden ze levend en leidend in de organisatie. Bestuurders kunnen hierbij ondersteuning krijgen via dialoogsessies, begeleiding en praktische vertalingen naar beleid en praktijk.

Kernwaarden vormen het hart van een organisatie. Ze geven aan waar je als vereniging, stichting of maatschappelijke organisatie voor staat en hoe je wilt werken en samenwerken. Kernwaarden zijn meer dan mooie woorden: ze vormen het moreel en cultureel kompas dat richting geeft aan gedrag, keuzes en besluitvorming. Door deze waarden helder te formuleren én daadwerkelijk te laten leven in de organisatie, ontstaat er samenhang, herkenbaarheid en vertrouwen – zowel intern als extern.

Voor organisaties in het maatschappelijke en semipublieke domein is het belang van kernwaarden erg groot. Er is vaak sprake van een breed palet aan stakeholders, uiteenlopende belangen en complexe maatschappelijke opgaven. Juist dan bieden kernwaarden houvast. Ze maken duidelijk wat je drijft, welke principes leidend zijn, en hoe je omgaat met spanningen of dilemma’s. Intern helpen ze medewerkers, vrijwilligers en bestuurders om op één lijn te komen. Extern versterken ze het vertrouwen van leden, donateurs, subsidiënten en andere betrokkenen.

Maar hoe formuleer je goede kernwaarden? Dat begint met het besef dat kernwaarden niet worden bedacht, maar ontdekt. Ze liggen al besloten in de cultuur, in het gedrag dat gewaardeerd wordt, in de keuzes die gemaakt zijn. Het is aan de organisatie om deze waarden expliciet te maken en gezamenlijk scherp te stellen.

Een praktisch startpunt is een brede inventarisatie: wat vinden mensen die betrokken zijn bij de organisatie typerend en waardevol? Dit kan via interviews, vragenlijsten of informele gesprekken. Daarna volgen dialoogsessies met verschillende groepen – medewerkers, vrijwilligers, leden – waarin wordt gereflecteerd op wat als kernachtig en richtinggevend wordt ervaren. Zo ontstaat een gezamenlijke taal en gedeeld bewustzijn.

Na deze verkenning is het zaak om te filteren en te verdiepen. Welke waarden komen steeds terug? Welke zijn onderscheidend en passen bij de missie? Beperk je tot een handvol kernwaarden die echt het verschil maken en toets ze op draagvlak. Vervolgens moeten deze waarden worden vertaald naar concreet gedrag. Wat betekent bijvoorbeeld ‘verbinding’ in het dagelijks werk? Hoe zie je ‘verantwoordelijkheid’ terug in communicatie en besluitvorming?

Ook het verankeren van de kernwaarden is cruciaal. Dat betekent dat ze zichtbaar zijn in beleidsdocumenten, evaluaties, communicatie-uitingen en in het leiderschapsgedrag. Alleen dan gaan kernwaarden daadwerkelijk leven in de organisatie.

Voor dit proces kunnen bestuurders ondersteuning gebruiken. Een externe procesbegeleider van VIA Governance kan zorgen voor structuur, objectiviteit en verdieping. Daarnaast kunnen trainingen of werksessies helpen om abstracte begrippen concreet te maken. Ook spiegelsessies – waarbij wij terugkoppelen hoe de organisatie van buitenaf wordt ervaren – kunnen waardevolle inzichten opleveren.

Kortom: het formuleren van kernwaarden is geen oppervlakkige exercitie, maar een fundamenteel proces dat bijdraagt aan identiteit, richting en impact. Door hier bewust en zorgvuldig mee om te gaan, bouwen organisaties aan vertrouwen, verbondenheid en een toekomstbestendige koers.